martedì 20 marzo 2012

Radici

All'inizio ero molto infastidito dalla voce che io non fossi ferrarese e ho pensato, ingenuamente, di dover dar prova di autenticità delle radici. Ingenuamente, perché contro i pregiudizi non c'è niente da fare. Così per qualche giorno mi sono esercitato nella composizione in dialetto. Ho letto qualche verso a Paolo e Andrea tra un viaggio e l'altro e ne è venuta fuori una lunga zirudela che ho presentato al concorso Mario Roffi dove è stata anche letta in pubblico. Non è servita a far finire le chiacchiere sulla mia non ferraresitudine, ma ha avuto qualche successo in famiglia perché racconta la Ferrara di quando ero bambino e di quando attorno alla città c'erano ancora i maceri con l'acqua dentro.


 Azzident a cla volta ch' am son ciapà sta rogna!
A l'ho fatt par zogh, 'na sira d'un an fa,
ch'a iera chi par volta in via Bulogna
parché di amig i m'eva ciamà
a na bela siradina nustrana,
insiem a tanta zent, sccèta e a la man,
ch' l'as trova tutt i ann a la Rivana,
donn e oman, zuvan e anzian,
con la boca averta e al nas in su
par an perdar gnanch 'na parola
e piciàr il man infin ch'i n'in pol più
ad scultar zirudeli, poesii o na bela fola
e premiar al più brav autor frarés,
ch' al sia sta bon, con la parola scrita,
d'arcurdar al passà senza pretés,
i passatemp, al laurar, tuta la vita
ch' i faseva 'na volta i nostar vecc:
quand i zugava a cart in t' l'ustarié
o quand, santà vsin al fogh con il patécc
a punsarass un poch e star adré
a la mujer ch'l' inasiava da magnar
e la burdigava tra 'l furnel e 'l scciar,
i muveva col zzampin
la bras ch'la brusava s'al camin.


Ben insoma, cla sira ch'a m'iera tant divertì
a zzarcar ad capir fin al dialett cmaces,
i amigh i m'ha dmandà "vot anca ti
impruvisar du o tri quei in frarés?"
e mi, par an far bruta figura
davanti a tuta cla zent ach scolta,
ho ditt "grazzie a preferiss ad no, par paura
ad sgustar tuti, ma s'a son chi par volta
st'altr'ann, av mand, benintes fora cuncórs,
quèl scrit da mi, se mai a sarò  bon
ad butar zo 'na fras o anch un scorss
in t'la lengua ch'al druvava mié nunón".
Adess ch'a son chi ch'a guard al foi
tutt bianch e con la pena in man,
a son pentì d'aver fat un gest d' argoi: 
ad pansar ca bastess sol n'ann
par essar bon ad rivargh a cò
a stal linguag tant cumplicà,
fat più par star insiem a far filò, 
pugià in cost al mur davanti a cà,
o far do ciacar ad banda d'la cavdagna
e tor in zir ch'il donn chi va in campagna,
che scrivar di racont o di rumanz
pin ad stori d'amor e zént ach pianz.


C' am vien fin voia ad scapar via
da i mé amig, par  la vargogna
d'essar più ignurant ad quel ch'a vria,
ad far bruta figura in via Bulogna.
Che s'ag fuss i mié noni chi davanti
i m' iutarev incora, a son sicur,
ch'i è sta proria lor, so quanti
ann fa, a insgnaram al son dur
d'al nostar dialett, c'al par sgarbà
ai furest, e difizzil da capir,
ma a scultaral con l'urecc intunà
al dventa subit dolzz e al pol servir 
a ciamar i pui la sira in t'al pular,
far la cort a na ragazeta dre balar,
zugar col gat ad cà o 'l canarin
e far di simitun con chi putin.


Mi a scultava i mié noni in t'la basora
pugià sla tavula ad maram in cusina
e lor i era dré ciacarar incora
che nu evan finì, mi e mié surlina,
ad far i compit e s'andasevan a punsar
in curtil, che par la fnestra as ssanteva
tuta la ruza ad cal gran bruntlar
che i nostar noni fra d'lor i faseva,
ch'a pareva is lidghéss tutt' il volt
e i’n fuss mai d'acord su gnent,
ma is vleva ben, a m'inson incort
anca mi, e m'al son tgnu a ment.
Mi e mié surela, ch'la iera più grandina,
a scurevan sol in italian in ca’
com a scòla,  la sira e la matina,
e adess, ch'a cardevan d'averal smangà,
al dialett, suplì sota tutt sti ann
e al lavor ch'al sa purtà luntan,
a par ch'al viena fora in da par lu
a pansar a chi s'ha vlest ben e an gh'e' più.


Mié nono al iera grand e gross
con du manun chi pareva ad legn turnì,
che quand al'm miteva il man adoss,
anch sol fand finta d'essar inrabì,
al faseva mal in du c'al piciava,
ma andasevan d'acord l'istess
e sempar in zir con lu al purtava
al so "Ghitanin", al geva, "ch' adess
a fen 'na bela spadzdina in bicicléta"
e via c'andasevan al Barc a vedar i psulin
in t'i masar, o i treno ch'i pasava in veta
ai binari, o al marcà  a far un zirtín.
Da picul al m' tgneva sod in s'al canón
e dop davanti a lu, col biciclín,
e lu s'la "fratelli Cervi", al so bigón,
che mi a cardeva ch'i fuss chi partigian
ad Reggio Emilia e invezz dop ho savù
ch' i era di meccanic artigian,
chi gh' eva na butéga chi da nu.
A essar al prim an saveva mai indu 'ndar
e agh geva: "nonno, perché non vai davanti tu?",
ma lu al cuminciava subit a svarslar:
"guarda avanti e zzito, ca n'at senta più
a dir st'il sumarad, almen da chi a son sicur
che at staghi zo d'in strada e vsin al mur".
E mi a pedalava svelt e a stava zitt, 
zzarcand ad dargh a ment e tgniram dritt.



Mié nona la iera propria n' arzdora
da ’na volta, com i n'in fa più,
la s'alvava tutt i dì ad bunora
a impizzar al fog e metar su
la pgnata col pui cupà la sira prima,
e preparar la spoia e al so batù,
se mai a iera dmenga da matina.
Sinò la inasiava la cazzion
par i mié chi andaseva a laurar
e po la scaldava l'acqua in t'un baldon
con dentr' i pagn ch'la gh'eva da lavar.
A m'l'arcord acsì, sempr' in muviment,
col fazzulett in cò, al grumbial, al matarel,
pigada in du a lavar i paviment,
tacar un pton o cusar un urdèl.
La geva, "infilam ti la gucia, al mie' putín,
che con st'i occ a nag ved più da st'ora",
intant che la cuseva un mie'  bartín
vsin a la fnestra e la guardava fora.
A la ved incora tirar su la bugà dura dal fred
d'inveran e d'istà sot sira sguazar
al curtil e i fiur in mez a il pred
in du che nu andasevan a zugar.
Quand la n' gh'eva nient da far la stava dre'
ai so nuód e fin cl'a g' ha vu fià,
a voi dir, fin cl'è sta bona ad star in pié,
puvreta, lié l'ha sempar cmandà
ai so fiò, a nualtar putin e infin a so marì.
Mié nono l'alvava un po’ la vos
ma al la tuleva persa tutt i dì.
Al supiava un poch par al narvos:
"Ach capital d'na dona ach m'è tucà!",
al geva, pò al tuleva su al so capèl
e l'andaseva a far du pass fora d'in ca’,
sperand che intant as giustess al quèl.
Al turnava a ca’ in silenzzi dop n'urtina
senzza cla rabia c'al gh'aveva prima,
al magnava, al bveva un gozz ad vin
e pò l'andaseva a far al so sunin.



Adess am piasria arcurdar anch
il mié zzié  e i mié tant cusin,
i mié amig e i mié cumpagn ad banch
scrivar ad lor sora di altar fuitín
e arcurdar chi temp ingenav e luntan
ma bisogna pur ca n'in viena fora
da stal bel zog e ch' a passa la man
a chi altar, che adess l'è bot ora
d'andar a ca’, che mi a g'ho ciapà gust,
ma mié muier, che lié l'è d'n'altar sit
e la fa fadiga a capir il parol giust,
la vol ch'agh daga un tai e staga zzit.
Adess ch'am par d'aver da bonn finì,
an so brisa vualtar, ma mi am son divertì
a scrivar sta fola con un po’ d'inzégn.
A son propria cuntent d'aver ciapà st'impégn!




Nessun commento:

Posta un commento